„Brat naszego Boga” – lekcja miłosierdzia

Rozgrywająca się na kilku planach teatralnych oraz filmowym historia Adama Chmielowskiego – świętego brata Alberta – zaskoczyła i zachwyciła publiczność zgromadzoną w Pałacyku „Sokół”. Niezwykle profesjonalne przygotowanie spektaklu, ciekawe rozwiązania reżyserskie i znakomita gra aktorska – to efekt wieloletniej pracy zespołu Integracyjnego Teatru Aktora Niewidomego oraz jego założyciela i reżysera – Artura Dziurmana. Ogrom przygotowań, nagrywania scen filmowych i połączenie ich z żywą grą aktorską, reżyseria światła, dobór muzyki i wreszcie – serce i ekspresja całego zespołu włożona w przedstawienie historii zmagania się człowieka w człowieku – pozostawia widza pod ogromnym wrażeniem.

Wymowa dramatu autorstwa Karola Wojtyły, analizującego zmaganie się humanizmu z pragmatycznym konformizmem w człowieku, który sam wiele przeszedł i wiele wycierpiał, który wątpi w wartość siebie i swojej sztuki w zderzeniu z nędzą tego świata – bardzo mocno wybrzmiewa w dzisiejszym czasie. Wczesny dramat młodego Wojtyły, pisany u progu formowania się surowego komunizmu w powojennej Polsce, który również podejmuje temat buntu – słusznego lub nie – rozpalonego gniewem nędzy społeczeństwa, w obecnej rzeczywistości nie traci nic na znaczeniu. Czym jest jałmużna jak nie uspokojeniem sumienia, najprostszym z gestów „dać i zapomnieć”? Jak wiele odwagi wymaga podjęcie decyzji o podjęciu pracy bezpośredniej z wykluczonymi? Ile trzeba dać od siebie, ile poświęcić?

Adam Chmielowski, wszechstronnie wykształcony, uczestnik Powstania Styczniowego, z zamiłowania malarz – podejmuje największe ryzyko: porzuca życie, które zna, by jako brat Albert zacząć pracę wśród najuboższych, odrzuconych i pogardzanych. Bije się z myślami i wewnętrznym głosem, którzy podważa jego decyzję. Rzutuje przecież ona także na najbliższych, rodzinę, przyjaciół. Lecz pewność przychodzi w momencie ukończenia obrazu „Ecce homo” – który jako memento jest wyświetlony w centralnym punkcie sceny. W tym obrazie widzimy upodlonego Jezusa, Jego umęczone spojrzenie jest do bólu ludzkie, lecz w nim Artysta ujmuje także Miłosierdzie, które od teraz będzie motywem jego działań. Mówi: „Wyniszczyli Cię- | (…) Przy tym pozostałeś piękny (…) Takie piękno nazywa się Miłosierdzie.”

W rolę główną – Adama Chmielowskiego – wcielił się aktor Teatru im. Juliusza Słowackiego – Maciej Jackowski. Absolutnie poruszający spektakl wraz z nim stworzyli: Iwona Chamielec, Magda Sokołowska-Gawrońska, Alicja Czarnuszka, Irena Budzyń, Renata Szczepaniak-Pajor, Joanna Bohosiewicz, Małgorzata Walkosz, Elżbieta Sielawa, Mieczysław Baczyński, Janusz Bąk, Adam Łysek, Janusz Ptak, Henryk Redkiewicz, Stanisław Zając.

Znakomitą warstwę wizualną wyreżyserował Leszek Odzieniec.

Sztukę zaadaptował i wyreżyserował Artur Dziurman, pomysłodawca i założyciel Teatru znanego pierwotnie jako Scena Moliere, a obecnie działającego jako integracyjny Teatr Aktora Niewidomego. Teatr ITAN, działający przy fundacji o tej samej nazwie, kontynuuje dorobek Stowarzyszenia Scena Moliere w Krakowie. W każdym ze swoich spektakli konsekwentnie przełamuje granice twórczości amatorskiej i możliwości osób niepełnosprawnych wzrokowo, doprowadzając do integracji profesjonalistów, amatorów, seniorów i młodzieży w niezwykłym miejscu spotkania, jakim jest teatr. Niepełnosprawni wzrokowo są wykluczeni z odbioru współczesnej kultury, do bólu nastawionej na odbiór wzrokowy. Okazuje się jednak, że chcą, mogą i potrafią wyrażać siebie przy pomocy sztuki aktorskiej. A bariera niepełnosprawności nie przeszkadza w uprawianiu zawodu aktora tak bardzo, jak mogłoby się to wydawać.

Pracę zespołu pokazuje obraz „Wykluczeni” – film dokumentalny o krakowskiej grupie Integracyjnego Teatru Aktora Niewidomego. Obraz w reżyserii Artura Dziurmana stanowi osobisty portret zespołu aktorskiego działającego w teatrze ITAN. W „Wykluczonych” członkowie grupy opowiadają o swoim życiu, pracy artystycznej, problemach i marzeniach. Film szczerze i bez zadęcia, czy żalów przedstawia niełatwą sytuację, w jakiej znaleźli się twórcy oraz to, jak mimo przeciwności, radzą sobie z tworzeniem spektakli i codziennością. Poczucie wykluczenia samych artystów na wielu płaszczyznach jeszcze mocniej pozwala odebrać sztukę, w której właśnie „wykluczenie” całej warstwy społeczeństwa jest absolutnym wstydem dla „cywilizowanego” narodu.

Spektakl mogliśmy obejrzeć dzięki projektowi realizowanemu w ramach programu „Kultura Wrażliwa” przez Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego.

Dziękujemy za wyjątkowe spotkanie!

Fotogaleria ze spektaklu „Brat naszego Boga” – Jarosław Karasiński

Joanna Kurpiel

(JK)